Naruszenie praw autorskich – jak z nim walczyć?
Ostatni czas pokazuje, że prawa autorskie to nie błahostka. Każde ich naruszenie, może pociągnąć za sobą poważne konsekwencje. Dlatego jest to bardzo ważne w każdej wykonywanej w sieci profesji. W tym artykule szczególną uwagę chcę zwrócić na możliwości „walki” z naruszeniem praw autorskich w Internecie.
Jak chronić prawa autorskie w biznesie online?
Prawa autorskie w biznesie online to drażliwy temat… Jeśli współpracujesz z twórcami lub wirtualnymi asystentkami, musisz wiedzieć, że aby uniknąć nieporozumień (i roszczeń), warto ustalić szczegóły współpracy w umowie. Ustalenia ustne lub mailowe na nic się zdadzą.
Dlaczego? Bo umowa dotycząca przeniesienia autorskich praw majątkowych, musi być sporządzona na piśmie pod rygorem nieważności. Tylko uregulowanie praw autorskich w pisemnej umowie, może pozwolić na w pełni legalną współpracę w tym zakresie (i bezpieczną dla obu stron!).
Przykład
Wytłumaczę to na przykładzie wirtualnych asystentek. To one zazwyczaj wykonują dla swoich klientów różnego rodzaju prace:
- grafiki,
- teksty,
- obróbkę zdjęć.
Tworzą więc nowe utwory w rozumieniu prawa autorskiego. W związku z tym powinny być wskazywane jako autorki tychże prac, a jak wiadomo, zazwyczaj tak nie jest.
Prawnym rozwiązaniem tego problemu jest więc zawarcie umowy. Wówczas zostaną uregulowane kwestie przeniesienia autorskich praw majątkowych i niewykonywania praw osobistych.
Wówczas obie strony są zabezpieczone, a cały proces dotyczący tworzenia nowych grafik czy innych rzeczy jest pewny.
Co zrobić, kiedy zostaną naruszone prawa autorskie?
Ustawa o prawie autorskim i prawach pokrewnych, przewiduje katalog narzędzi, których możesz się domagać w przypadku naruszenia praw autorskich.
Zgodnie z art. 79 ustawy:
Art. 79. 1. Uprawniony, którego autorskie prawa majątkowe zostały naruszone, może żądać od osoby, która naruszyła te prawa:
1) zaniechania naruszania;
2) usunięcia skutków naruszenia;
3) naprawienia wyrządzonej szkody:
a) na zasadach ogólnych albo
b) poprzez zapłatę sumy pieniężnej w wysokości odpowiadającej dwukrotności, a w przypadku gdy naruszenie jest zawinione – trzykrotności stosownego wynagrodzenia, które w chwili jego dochodzenia byłoby należne tytułem udzielenia przez uprawnionego zgody na korzystanie z utworu;
4) wydania uzyskanych korzyści.
2. Niezależnie od roszczeń, określonych w ust. 1, uprawniony może się domagać jednokrotnego albo wielokrotnego ogłoszenia w prasie oświadczenia o odpowiedniej treści i formie lub podania do publicznej wiadomości części, albo całości orzeczenia sądu wydanego w rozpatrywanej sprawie, w sposób i w zakresie określonym przez sąd.
A teraz wytłumaczę, o co chodzi z pojęciami wykorzystanymi w przepisie.
Zaniechanie naruszenia
To nic innego, jak po prostu wezwanie osoby, która naruszyła nasze prawa autorskie, do zaprzestania tej praktyki. W takim wezwaniu należy wskazać, o jakie działanie chodzi. Dlaczego akurat nasze prawa autorskie zostały naruszone i w jakim czasie żądamy zaprzestania kontynuacji tych naruszeń.
Musi istnieć stan naruszenia prawa autorskiego albo gdy istnieje rzeczywista możliwość jego naruszenia w przyszłości. Żądanie zaniechania naruszenia jest uniwersalnym środkiem ochrony prawnej. Oznacza to, że użycie go w wypadku konkretnego naruszenia autorskich praw majątkowych wymaga dostosowania do specyfiki danego pola ich eksploatacji i charakteru naruszeń (wyrok Sądu Najwyższego z dnia 27 marca 2013 r., V CSK 203/12).
Usunięcie skutków naruszenia
Ten środek pozwala na żądanie usunięcia określonego stanu sprzecznego z prawem.
Przykład
Ktoś powiela treść oferty dotyczącej tej samej kategorii produktów, co Ty. Żądanie usunięcia skutków naruszenia będzie więc polegać na usunięciu treści tej oferty ze strony internetowej.
Uważaj jednak na taki przypadek, bo nie zawsze będzie to naruszeniem.
Ochrona jednego słowa zazwyczaj nie podlega ochronie, podobnie jak opis, który nie jest stricte kalką. Tak opisał to Sąd Okręgowy w Rzeszowie w wyroku dnia 15 grudnia 2020 r. Sygn. akt VI GC 21/20:
O ile nie jest wykluczona ochrona prawna dla autora słowa, o tyle doktryna i orzecznictwo z zasady ją wyklucza. Dopuszcza jedynie w drodze wyjątku udzielenie ochrony konkretnemu słowu.
W tym wyroku chodziło o słowo „nanobrazja” użyte przez jeden z salonów kosmetycznych, który inny salon podobno skopiował do swojej oferty. Sąd uznał, że geneza słowa „nanobrazja” oraz fakt, iż doszły do jego niezależnego „stworzenia” w analogiczny sposób 2 osoby prowadzące działalność kosmetologiczną, pozbawia go charakteru oryginalności, wysiłku twórczego autora. Rezultat połączenia w jedno 2 słów: nano i abrasion ma charakter samonarzucający się. Ich znaczenie daje w rezultacie opis metody i działania zabiegu kosmetycznego. Stanowi jednocześnie kompilację powszechnie dostępnych i znanych znaczeniowo słów języka obcego, następnie spolszczonych.
Nie spełnia wymogu „twórczej, indywidulanej pracy” dzieło, będące pochodną czy wręcz rezultatem specjalistycznej wiedzy technicznej. W tym wypadku z dziedziny kosmetologii i matematyki (to ostatnie dot. zrostu „nano”). Brak w tym własnej intelektualnej pracy twórczej autora.
Jeśli chcesz sprawdzić, czy działasz legalnie w sieci, czy Twoja strona www jest zgodna z prawem, POBIERZ BEZPŁATNIE poradnik ze wskazówkami i zadaniami >>> KLIKNIJ I POBIERZ<<<< AUDYT PRAWNY BIZNESU ONLINE I STRONY WWW!
Opis oferty na stronie internetowej a naruszenie praw autorskich
Sąd uznał, że jest to zbiór, układ haseł niemających charakteru dłuższej, pełnozdaniowej wypowiedzi literackiej, stanowiący w istocie opis działania i skutki działania zabiegu.
Zdaniem sądu oprócz braku cechy indywidualności i pracy twórczej opis ten stanowi de facto metodę i zasady działania w myśl art. 2 prawa autorskiego, jako efekt badań i prób wykonanych w gabinecie kosmetycznym, zatem nie podlega ochronie.
Naprawienie wyrządzonej szkody poprzez wypłatę sumy pieniężnej za naruszenie praw autorskich
Bez względu na powyższe uprawnienia, możesz domagać się także wypłaty odpowiedniej sumy pieniężnej.
Jakiej? Takiej, którą przede wszystkim otrzymałby, gdyby nie naruszono Twoich praw autorskich, a zawarto stosowną umowę na tym polu.
Zryczałtowane odszkodowanie o jakim mowa w tym przepisie nie jest powiązane z powstaniem szkody po stronie uprawnionego, jak i winą naruszającego prawo chronione w tym przepisie. Obowiązek odszkodowawczy powstaje, o ile uprawniony wykaże fakt naruszenia praw majątkowych (wyroki Sądu Najwyższego z dnia 7 grudnia 2017 r., V CSK 145/17 i z dnia 21 października 2011 r., IV CSK 133/11, OSNC 2012, nr 5, poz. 62).
W orzecznictwie przyjmuje się, że poprzez stosowne wynagrodzenie, o jakim mowa w tym przepisie rozumieć należy takie wynagrodzenie, jakie otrzymałaby osoba uprawniona gdyby osoba, która naruszyła jego prawa majątkowe, zawarła z nim umowę o korzystanie z utworu w zakresie dokonanego naruszenia (wyrok Sąd Najwyższego z dnia 25 marca 2004 r., II CK 90/03, OSNC 2005, nr 4, poz. 66).
Każda sprawa jest tak naprawdę indywidualna i tak należy do niej podchodzić. Przede wszystkim, należy brać pod uwagę nieuczciwe zyski osoby naruszającej prawa autorskie, a także negatywne skutki gospodarcze dla osoby poszkodowanej (np. utrata klientów).
Wydanie utraconych korzyści
Wydanie utraconych korzyści, to nic innego jak żądanie zysków osiągniętych w wyniku naruszenia praw autorskich. Pełni ono funkcję kompensacyjną, represyjną oraz prewencyjną. Jest ono związane z zasadą, że nie powinno się w żaden sposób opłacać bezprawne naruszenie cudzego prawa majątkowego.
Kiedy jest sens iść do sądu, gdy doszło do naruszenia praw autorskich?
Aby zasadnie złożyć pozew do sądu, trzeba zastanowić się i rozważyć kilka elementów:
- ustalić czy Twoje dzieło jest utworem w rozumieniu prawa autorskiego
- Jeśli tak, oceń czy nabyłeś do niego prawa – czy to Twój utwór, czy może ktoś przeniósł na Ciebie autorskie prawa majątkowe (poprawnie!). Dopiero wtedy będziesz mieć tzw. legitymację czynną w postępowaniu sądowym
- Jeśli już wiesz, że masz wspomnianą legitymację czynną (możesz być powodem w sprawie i złożyć pozew) oceń, czy posługiwanie się Twoim utworem np. logotypem narusza prawa autorskie majątkowe do niego.
Dopiero wtedy sprawa podlega ocenie sądu pod kątem zasadności sformułowanych roszczeń procesowych.
Co podlega ochronie? Czym jest utwór?
Aby to wyjaśnić (a jest to niezwykle ważne do domagania się czegokolwiek o kogokolwiek) posłużę się wyjaśnieniem Sądu Okręgowego w jednym z wyroków.
Zgodnie z art. 1 ust. 1 pr. aut. przedmiotem prawa autorskiego jest każdy przejaw działalności twórczej o indywidualnym charakterze, ustalony w jakiejkolwiek postaci, niezależnie od wartości, przeznaczenia i sposobu wyrażenia (utwór).
Za przedmiot prawa autorskiego uznaje się tylko taki przejaw ludzkiej aktywności, który choćby w minimalnym stopniu odróżnia się od innych rezultatów takiego samego działania.
Przedmiot zatem praw autorskich posiada cechę nowości (oryginalności), której stopień nie ma zasadniczego znaczenia. Warunkiem uznania określonego rezultatu za utwór w ujęciu cytowanego powyżej przepisu jest samodzielne stworzenie przez jego twórcę oznaczonego bytu niematerialnego utrwalonego w dowolny sposób.
Jednocześnie trzeba zaznaczyć, że nie każdy przejaw działalności twórczej może być uznany za utwór. Jest to jedynie tylko taki przejaw, który ma cechę go indywidualizującą. Indywidualny charakter utworu występuje, gdy jest w nim odciśnięte osobiste piętno twórcy. Należy zaznaczyć, że w sposób, który sprawia, że jest on niepowtarzalny. (Wyrok Sądu Apelacyjnego W Katowicach z 16 grudnia 2020 r. z dnia Sygn. akt V AGa 652/18).
Podsumowanie
Jak możesz sam się przekonać, katalog narzędzi potrzebnych do zaniechania naruszenia praw autorskich jest szeroki. To tylko dowodzi, że warto z tym walczyć jak i mieć świadomość, z jakimi konsekwencjami te naruszenia są związane. Pamiętaj jednak, że każda sprawa jest indywidualna, a samo naruszenie należy udowodnić.
Mam nadzieję, że rozjaśniłam Ci pewne kwestie związane z możliwymi roszczeniami dotyczącymi ochrony prawnoautorskiej.
Jeżeli masz w tym zakresie pytania, zadaj je w komentarzu lub napisz do mnie w celu konsultacji prawnej na kontakt@legalnybiznesonline.pl.
Wszystkiego Legalnego!
Ilona Przetacznik
Stan prawny na dzień 14.04.2021 r.
Data aktualizacji: 18.12.2022 r.
