KURSY ONLINE A PRAWO AUTORSKIE – NA CO UWAŻAĆ?
KURSY ONLINE A PRAWO AUTORSKIE – na co warto uważać? Jak stosować prawo cytatu? Uważasz, że posiadasz wiedzę w określonej dziedzinie, którą chciałbyś przekazać innym? Z pewnością rozważałeś stworzenie kursu online. Taka forma szkoleń pozwala na przeszkolenie dużej ilości osób, w dowolnym dla nich czasie i możliwie najbardziej komfortowych warunkach, bo nawet bez wychodzenia z domu. Zarówno tobie, jako twórcy, jak i twojemu kursantowi wystarczy jedynie sprzęt, aby taki kurs stworzyć, a następnie odtworzyć i zdobyć zawartą w nim wiedzę.
Z pewnością jeżeli choć przez chwilę rozważałeś stworzenie takiego kursu zastanawiałeś się nad kwestiami praw autorskich. Często bowiem przy kursie online zmuszeni jesteśmy do użycia cudzych utworów, czy to graficznych, aby zobrazować to, o czym mówisz, czy też na przykład opracowania badań, fragmenty tekstów literackich. Jak rozwiązać w takim przypadku problemy, jakie mogą wynikać w związku z prawami autorskimi?
Z drugiej strony czy wytwór twojej pracy będzie podlegał ochronie?
KURSY ONLINE A PRAWO AUTORSKIE – czy jest chroniony prawem autorskim?
Po pierwsze, kurs online stanowi utwór w rozumieniu prawa autorskiego, o ile oczywiście spełnia wymogi stawiane przez ustawę.
Zgodnie z treścią art. 1 ustawy prawo autorskie i prawa pokrewne przedmiotem prawa autorskiego jest każdy przejaw działalności twórczej o indywidualnym charakterze, ustalony w jakiejkolwiek postaci, niezależnie od wartości, przeznaczenia i sposobu wyrażenia. Uznać to należy za definicję utworu, w rozumieniu prawa autorskiego. W ustępie 2 cytowanego przepisu ustawodawca wskazał ponadto, iż przedmiotem prawa autorskiego w szczególności są utwory wyrażone słowem, symbolami matematycznymi, znakami graficznymi, plastyczne, fotograficzne, lutnicze, wzornictwa przemysłowego, architektoniczne, architektoniczno-urbanistyczne i urbanistyczne, muzyczne i słowno-muzyczne, sceniczne, sceniczno-muzyczne, choreograficzne i pantomimiczne oraz audiowizualne.
Jak legalnie wzbogacić swój kurs o treści opracowane przez osobę trzecią?
Tworząc kurs online chcesz, aby był on możliwie najbardziej wartościowy. Często, aby tak się stało musisz skorzystać z opracowań znalezionych w sieci, przedstawić wyniki badań czy statystyki lub grafiki przygotowane i opublikowane przez kogoś innego. Czy musisz wtedy każdorazowo odszukać autora i prosić go o zgodę na wykorzystanie jego utworu?
Jak się domyślasz, z pewnością niejednokrotnie może to być utrudnione. W szczególności, że materiały, z których korzystasz, choć nadal aktualne, mogły powstać ładnych parę lat temu, a dotarcie do twórcy może być często niemożliwe.
Na szczęście nie musisz w takiej sytuacji rezygnować użycia ich w swoim kursie.
Prawo cytatu
Na początek wyjaśnić należy czym jest prawo cytatu i jakie cechy je charakteryzują.
Prawo cytatu określone zostało w art. 29 ustawy o prawie autorskim i prawach pokrewnych. Polega ono na wykorzystaniu fragmentu cudzej pracy dla własnych celów. Jest jednak obwarowane konkretnymi warunkami. Są to:
- Utwór, który wykorzystujemy musi być już rozpowszechniony,
- Powinien tworzyć samoistną całość,
- Wykorzystanie utworu w całości bądź fragmentach, powinno być uzasadnione celami cytatu,
- Cele wykorzystania cytatu mogą być następujące: wyjaśnienie, polemika, analiza krytyczna lub naukowa, nauczanie lub prawa gatunku twórczości,
- Wykorzystanie utworu odbywa się przy poszanowaniu praw osobistych twórcy,
- Użycie cudzej twórczości nie może naruszać normalnego korzystania z utworu lub godzić w interesy twórcy.
Zgodnie z przytoczonym powyżej przepisem wolno przytaczać w utworach stanowiących samoistną całość urywki rozpowszechnionych utworów oraz rozpowszechnione utwory plastyczne, utwory fotograficzne lub drobne utwory w całości, w zakresie uzasadnionym celami cytatu, takimi jak wyjaśnianie, polemika, analiza krytyczna lub naukowa, nauczanie lub prawami gatunku twórczości. Użycie cudzego utworu w ramach prawa cytatu nie wymaga zgody autora cytowanego utworu.
Bezsprzecznym warunkiem zastosowania prawa cytatu jest ponadto wskazanie źródła oraz imienia i nazwiska autora cytatu.
W jaki sposób prawidłowo korzystać z prawa cytatu?
W ramach czerpania z utworu innego autora konieczne jest przede wszystkim wykorzystanie jego utworu w relacji pomocniczej. Co oznacza, że należy skorzystać z niego tak, by nowotworzony utwór nie był jedynie powieleniem cytowanego utworu. Utrzymanie takiej relacji uchroni twórcę przed ewentualnymi konsekwencjami prawnymi, które mogą być dotkliwe.
W związku z powyższym nie można zapomnieć, że w ramach czerpania z cudzego utworu należy każdorazowo oznaczyć autora oraz źródło, z którego pozyskany został utwór. Inaczej wciąż możliwe są ewentualne roszczenia twórcy użytego utworu.
Jak prawidłowo korzystać z prawa cytatu określają takie wyroki sądów powszechnych, w tym wyrok Sądu Najwyższego z dnia 23 listopada 2004 r., (I CK 232/04):
„Przytoczenie cudzego utworu nawet w całości jest dozwolone, jeżeli następuje w celu określonym w art. 29 ust. 1 ustawy z dnia 4 lutego 1994 r. o prawie autorskim i prawach pokrewnych (jedn. tekst: Dz.U. z 2000 r. Nr 80, poz. 904 ze zm.), przy czym przytaczany utwór musi pozostawać w takiej proporcji do wkładu twórczości własnej, aby nie było wątpliwości co do tego, że powstało własne dzieło.”
Dopuszczalność prawa cytatu
Kluczowe w zakresie dopuszczalności prawa cytatu, jest pojęcie samoistnej całości utworu. Utworem samoistnym jest utwór, który istniałby jako spójna całość niezależnie od użycia w nim określonego cytatu. Samodzielność utworu, w którym użyto cytatu, wyraża się w tym, że utwór ten istnieje jako samodzielna całość, którą cytat jedynie dopełnia i wzbogaca, co wymaga odpowiedniej proporcji między twórczym wkładem autora posługującego się cytatem a samym cytatem.
Kolejnym istotnym kryterium jest kryterium celowości użycia cytatu. Każdorazowe użycie cytatu powinno nieść za sobą określony cel oraz skutek, którego oczekuje osoba, korzystająca z prawa cytatu.
Cele cytatu
Cel cytatu jest jedną z przesłanek, uprawniającą do skorzystania z prawa cytatu. Wyjaśnia zasadność użycia go w nowo powstałym utworze. Wskazany cel spełniony zostanie jedynie poprzez użycie cytatu. Jako cele cytatu wyróżnia się:
- Wyjaśnianie
Cytatu w celu wyjaśnienia używa się, gdy zrozumienie treści zawartych w danym utworze jest niemożliwe albo przynajmniej w znacznym stopniu utrudnione.
- Polemikę
Dla spełnienia celu polemiki, cytatu używa się jako publicznej dyskusji na ważne tematy społeczne, kulturalne i polityczne. Ponadto, cytat może być użyty jako punkt wyjścia do zaprezentowania własnego, odmiennego niż autora cytowanego utworu, stanowiska.
- Analizę krytyczną lub naukową
Cytat dla dokonania analizy krytycznej lub naukowej wykorzystywany jest jako wypowiedzi zawierające ocenę dzieł lub mający charakter naukowy. Dokonuje się jej w dziedzinie literatury, filmu, teatru, muzyki, sztuk plastycznych.
- Nauczanie
Przesłanka nauczania, odnosi się do takiego użycia cytatu, które ułatwia zrozumienie prezentowanych treści. Chodzi o rozpowszechnienie wiedzy. Nie musi odnosić się wyłącznie do edukacji szkolnej.
- Prawo gatunku twórczości
Dla spełnienia przesłanki prawa gatunku twórczości niezbędne jest wystąpienie elementu subiektywnego. Zaczerpnięcie jest zwyczajowo przyjętym sposobem realizacji zamierzonego celu, znajduje poparcie w dotychczasowych praktykach, konwencjach, spotykane jest w zastanej twórczości.
KURSY ONLINE A PRAWO AUTORSKIE – podsumowanie
Podsumowując, na szczęście prawo autorskie daje możliwość wykorzystania fragmentów utworów osób trzecich bez konieczności uzyskiwania pozwoleń (autorskich praw majątkowych bądź licencji) od autora, za pomocą prawa cytatu. Tak więc tworząc swój kurs online nie musisz każdorazowo kontaktować się innymi twórcami, aby wykorzystać elementy ich utworów.
Niemniej jednak wielokrotnie będzie to znacznie korzystniejsze biznesowo, a także wizerunkowo dla Ciebie i Twojej firmy. Kontakt w celu ustalenia szczegółów związanych z wykorzystaniem dzieła autora, może stać się przyczynkiem do współpracy pomiędzy Tobą a autorem dzieła pierwotnego. Taka współpraca może z kolei przynieść korzyści dla obu stron. Warto więc, gdy istnieje taka szansa, podjąć choć próbę takiego porozumienia.
Jeżeli potrzebujesz indywidualnej konsultacji z radcą prawnym w tym zakresie skontaktuj się ze mną. Z przyjemnością omówię z Tobą WYBRANE TEMATY od strony prawno-praktycznej.
Napisz do mnie tutaj >>> kontakt@legalnybiznesonline.pl
Jeśli szukasz więcej przydatnych wskazówek koniecznie sprawdź mój Instagram kliknij >>>TUTAJ<<<.
Wszystkiego Legalnego!
Wszystkiego Legalnego!
Ilona Przetacznik
Stan prawny na dzień 09.06.2021 r.
